Zapalenie wsierdzia, czyli infekcja wewnętrznej warstwy komórek wyściełających komory i przedsionki serca oraz zastawki - powstaje, gdy bakterie, grzyby lub inne drobnoustroje przedostają się do krwioobiegu i przeniesione wraz z krwią przytwierdzają się do różnych miejsc w sercu. Jeśli leczenie nie zostanie odpowiednio wcześnie wdrożone, zapalenie wsierdzia może spowodować poważne uszkodzenie zastawek i doprowadzić do powikłań zagrażających życiu. W normalnych warunkach układ immunologiczny unicestwia bakterie, którym udaje się przedostać do krwi. Jednakże niektóre bakterie, zwłaszcza te żyjące w jamie ustnej, gardle czy przewodzie pokarmowym przy sprzyjających im warunkach są w stanie namnożyć się i wywołać zapalenie wsierdzia. 

Infekcyjne zapalenie wsierdzia (IZW) występuje rzadko, ale osoby z chorobą zastawek serca lub te po operacji na zastawkach, wrodzoną wadą serca lub historią nawracających IZW, są bardziej narażone na powikłania.

Kiedy dentysta może zapisać profilaktycznie antybiotyki

Paciorkowce z grupy Viridans (Streptococcus viridans) wchodzą w skład fizjologicznej flory bakteryjnej jamy ustnej. Zapalenie wsierdzia jest wywoływane przez bakterie,  gromadzące się w płytce nazębnej i powodujące stan zapalny oraz obrzęk dziąseł. Istnieje obawa, że ​​niektóre zabiegi dentystyczne mogą zwiększać ryzyko rozwoju zapalenia wsierdzia wywołanego przez zakażenie Viridans  u podatnych pacjentów - wynika z analiz American Heart Association (AHA).

 AHA informuje, że nowe wytyczne potwierdzają poprzednie zalecenia - ​​tylko cztery kategorie pacjentów kardiologicznych powinny otrzymywać antybiotyki przed niektórymi zabiegami dentystycznymi, aby zapobiec infekcyjnemu zapaleniu wsierdzia ze względu na ich większe ryzyko powikłań związanych z infekcją:
- pacjenci z protezami zastawek serca lub materiałem protetycznym używanym do naprawy zastawki,
- pacjenci, którzy mają w historii zapalenie wsierdzia,
- dorośli i dzieci z wrodzonymi wadami serca,
- osoby po przeszczepie serca.

Minęło ponad dziesięć lat, odkąd zaktualizowano zalecenia dotyczące zapobiegania IZW w świetle przeciwdziałania powstawaniu oporności na antybiotyki z powodu nadmiernego ich przepisywania. Wytyczne AHA z 2007 r., ściśle określały, którzy pacjenci powinni otrzymywać profilaktyczne antybiotyki przed konkretnymi zabiegami stomatologicznymi. Określono cztery kategorie wysokiego ryzyka. Ta zmiana spowodowała, że (wg danych AHA) ​​ok. 90 proc. mniej pacjentów kardiologicznych wymagało antybiotyków.

- Dane naukowe potwierdzają pogląd, że ograniczone profilaktyczne stosowanie antybiotyków przed zabiegami stomatologicznymi nie zwiększyło liczby przypadków zapalenia wsierdzia. Zatem  jest to ważny krok w zwalczaniu nadużywania antybiotyków w skali populacji - powiedział dr Walter R. Wilson z Oddziału Chorób Zakaźnych Kliniki Chorób Wewnętrznych Mayo Clinic, należący do grupy ekspertów opracowujących zalecenia AHA.

W efekcie wprowadzenia nowych  wytycznych z 2007 r. wśród pacjentów wysokiego ryzyka i 52 proc.  u pacjentów z niskim lub nieznanym ryzykiem - zmniejszyła się liczba profilaktycznie przepisywanych antybiotyków o ok. 20 proc .

Ponadto w ankiecie przeprowadzonej wśród 5,5 tys. dentystów w Stanach Zjednoczonych dwie trzecie  zgłosiło zapobiegawcze przepisywanie  antybiotyków, mimo że wytyczne już tego nie zalecały. Najczęściej sytuacja ta miała miejsce w przypadku pacjentów z wypadaniem płatka zastawki mitralnej i pięcioma innymi chorobami serca. 

Zwykłe mycie zębów groźniejsze niż leczenie stomatologiczne?

Od czasu wprowadzenia ostrzejszych wytycznych dotyczących antybiotyków z 2007 r., nie ma przekonujących dowodów na wzrost przypadków infekcyjnego zapalenia wsierdzia lub zwiększonej śmiertelności z powodu tego typu infekcji. Komitet AHA  potwierdza zatem zalecenie z 2007 r. - tylko grupy pacjentów o najwyższym ryzyku powinny otrzymywać antybiotyki przed niektórymi zabiegami dentystycznymi, aby zapobiec IZW.

Komisja stwierdziła, że ​​w przypadku złej higieny jamy ustnej i chorób przyzębia prawdopodobieństwo wystąpienia IZW wywołanego przez bakterie, które dostaną się do krwi podczas rutynowego szczotkowania zębów jest większe niż ryzyko, że do zakażenia serca dojdzie w trakcie zabiegu stomatologicznego.

Dlatego ​​utrzymanie dobrej higieny jamy ustnej i regularny dostęp do opieki stomatologicznej są równie ważne w zapobieganiu IZW, jak profilaktyczne przyjmowanie antybiotyków.

Jednak u pacjentów z grupy wysokiego ryzyka poddawanych inwazyjnym zabiegom stomatologicznym,  polegających na manipulacji w obrębie dziąseł, zakażonych obszarach zębów lub perforacji błony wyściełającej jamę ustną należy przepisywać profilaktycznie antybiotyki.