• Badania kliniczne wykazują skuteczność hydroksyapatytu m.in. w zmniejszaniu nadwrażliwości zębiny i w remineralizacji początkowych zmian próchnicowych
  • Polscy naukowcy porównali kariostatyczne działanie pasty do zębów zawierającej hydroksyapatyt i pasty do zębów z fluorem
  • Wyniki badań klinicznych jednoznacznie potwierdziły, że pasta do zębów z hydroksyapatytem jest równie skuteczna w ochronie przed próchnicą osób dorosłych jak pasta z fluorem 

Wskazanie na syntetyczny hydroksyapatyt  

Biomimetyka zakłada nowe podejście do nowoczesnej pielęgnacji jamy ustnej. Najbardziej znanym przykładem takiego biomimetycznego składnika aktywnego jest hydroksyapatyt, minerał fosforanu wapnia. Swoją strukturą i składem naśladuje kryształy naturalnego szkliwa.

Cząsteczki hydroksyapatytu (HAP) mogą być wytwarzane syntetycznie i wykorzystywane w medycynie, także stomatologii.  

Ważną cechą syntetycznego hydroksyapatytu, poza strukturalnym podobieństwem do kryształów HAP występujących naturalnie w tkankach twardych organizmu, jest jego doskonała biozgodność i bezpieczeństwo stosowania. HAP jest szczególnie pożądany jako składnik produktów do pielęgnacji jamy ustnej, takich jak pasty do zębów, żele, płyny do płukania jamy ustnej.

Funkcje i mechanizm działania hydroksyapatytu   

Badania kliniczne wykazały skuteczność hydroksyapatytu

  • w zmniejszaniu nadwrażliwości zębiny,
  • we wspomaganiu leczenia pacjentów z łagodnym i umiarkowanym zapaleniem przyzębia,
  • w usuwaniu zewnętrznych przebarwień z powierzchni zębów
  • w remineralizacji początkowych zmian próchnicowych.

Mechanizm działania hydroksyapatytu w jamie ustnej polega na tworzeniu mostów mineralno-mineralnych między naturalnymi i syntetycznymi hydroksyapatytami oraz powstawaniu warstwy ochronnej na powierzchni zębów.

Hydroksyapatyt wykazuje ponadto zdolność buforowania kwasów w płynnej fazie płytki nazębnej, zapobiegając demineralizacji szkliwa i tym samym hamuje przyleganie drobnoustrojów do powierzchni tkanek twardych. 

Remineralizacja szkliwa z udziałem hydroksyapatytu  jest głębsza i bardziej jednorodna niż w przypadku stosowania związków fluoru.

W literaturze pojawiło się wiele badań klinicznych, spełniających kryteria stomatologii opartej na dowodach naukowych, w których oceniono preparaty zawierające hydroksyapatyt w produktach do higieny jamy ustnej.

Badania polskich naukowców wskazujące na rolę hydroksyapatytu  

W najnowszej pracy, opublikowanej przez zespoły naukowców z dwóch polskich ośrodków naukowych -  Uniwersytetów Medycznych w Poznaniu i Białymstoku pod kierownictwem prof. dr hab. Elżbiety Paszyńskiej (UM w Poznaniu) i dr hab. Małgorzaty Pawińskiej (UM w Białymstoku) -  porównywano kariostatyczne działanie pasty do zębów zawierającej 10 proc. hydroksyapatyt i pasty do zębów z fluorem (1450 ppm F-) u 189 osób dorosłych w wieku 18-45 lat w ciągu 18 miesięcy.

Tkanki zębów oceniano podwójnie. Pod uwagę wzięto powierzchniowy wskaźnik intensywności próchnicy (PUWP) oraz ogólną liczbę zmian próchnicowych, analizowanych za pomocą cyfrowego obrazowania z użyciem transiluminacji podczerwonym światłem laserowym (urządzenie DIAGNOCAM, KaVo Dental).

Wykazano, że średni wskaźnik PUWP i ogólna liczba ubytków próchnicowych różniły się nieistotnie między dwiema grupami i w obu grupach zmieniały się tylko nieznacznie od początku do końca badania.

Odsetek osób bez wzrostu wskaźnika PUWP wynosił 89,3 proc. w grupie pacjentów użytkujących pastę z hydroksyapatytem i 87,4 proc. w grupie stosujących pastę z fluorem.

Odsetek osób bez wzrostu ogólnej liczby zmian próchnicowych wyniósł 60,7 proc. (grupa hydroksyapatytowa) vs. 57,5 proc. (grupa fluorkowa).

Wyniki przedstawionych badań klinicznych jednoznacznie potwierdziły, że pasta do zębów z hydroksyapatytem jest równie skuteczna w ochronie przed próchnicą osób dorosłych jak pasta z fluorem.

Hydroksyapatyt okazał się także bezpieczny, bez efektów niepożądanych w trakcie okresu obserwacyjnego.

Hydroksyapatyt: idealny czynnik pielęgnacji jamy ustnej

Podsumowując, biomimetyczny składnik aktywny - hydroksyapatyt idealnie nadaje się do codziennej pielęgnacji jamy ustnej pacjentów ze wszystkich grup wiekowych, ponieważ wykazuje różne mechanizmy działania zapobiegawczego i łączy w sobie zarówno skuteczność, jak i bezpieczeństwo.

Zgodnie z najnowszym raportem WHO choroba próchnicowa dotyczy 1/3 populacji ludzkiej i wciąż jest główną przyczyną utraty zębów. Podstawowym sposobem zapobiegania próchnicy zębów jest konsekwentne utrzymywanie prawidłowej higieny. W profilaktyce dobór odpowiednich produktów do pielęgnacji jest kluczowy w zachowaniu zdrowia jamy ustnej.

Paszynska et al. Frontiers in Public Health 2023 Caries-preventing effect of a hydroxyapatite-toothpaste in adults: A 18 months double-blinded randomized clinical trial (10.3389/fpubh.2023.1199728)

Prof. dr hab Elżbieta Paszyńska, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu

Dr hab. Małgorzata Pawińska , Uniwersytet Medyczny w Białymstoku