Próchnica u 5 proc. młodzieży jest na tyle zaawansowana, że choroba wymaga leczenia miazgi lub po prostu dokonania ekstrakcji. Dla kolejnych 5 proc. piętnastolatków skutkiem próchnicy była utrata co najmniej jednego zęba stałego.

Piętnastu na stu piętnastolatków bez próchnicy, czy może być jeszcze gorzej? Dodając do tego zestawienia młodzież ze zmianami próchnicowymi nieubytkowymi - odsetek badanych bez jakichkolwiek problemów z próchnicą skurczyłby się do 12,9 proc. 

Na szczęście w sytuacji beznadziejnej można doszukać się pozytywów, bo jeszcze w 2015 r. młodzież wolną od próchnicy opisywał dwukrotnie niższy wskaźnik (na poziomie zaledwie 7,2 proc.). To dobrze wróży na przyszłość, bo przez ostatnich dziesięć lat odsetek polskiej młodzieży w wieku 15 lat cieszący się zdrowymi zębami zamykała się w kilku procentach: 2008 r. – 6,0 proc., 2011 r. – 8,2 proc. (lepiej) i 2015 r. – 7,2 proc. (znowu gorzej).

Jest lepiej, ale daleko niewystarczająco, jeśli chodzi o średnie wartości PUWZ. Wskaźnik ten z 6,12 w 2011 r. spadł do 5,75 w 2015 r. i do 4,88 w 2018 r. Z tym, że liczba zębów z wypełnionymi ubytkami w stosunku do liczby zębów z ubytkami próchnicowymi w poprzednich latach była większa 3,76 wobec 2,03 (w 2008 r.) czy 3,29 wobec 2,67 (w 2011 r.). Obecnie te proporcje są wyrównane (2,44 i 2,37). 

Mniej jest dzieci z usuniętymi zębami z powodu próchnicy - spadek średniej z 0,16 w 2008 r. do 0,07 w 2018 r. Jednocześnie w ostatnim dziesięcioleciu (od 2008 do 2018 r.) zaobserwowano wzrost średniej liczby zębów z ubytkami próchnicowymi o 0,41 (o 59 proc.) i spadek liczby zębów wypełnionych o 1,39 zęba (o 37 proc.) przy zmniejszonej o ok. 18 proc. średniej wartości PUWZ (5,95 wobec 4,88).

Jeśli próchnica została okiełznana, to niestety na wysokim poziomie stanów wysokich, z tym, że poziom leczenia zachowawczego (WZ/PZ+WZ) w zasadzie ani drgnął 0,55 w 2011 r. i 0,52 w 2018 r. 

Sceptycy wytkną zapewne, że pod tym względem rok 2015 prezentował się nieco lepiej - 0,62. 
Nie ma także dobrych informacji jeśli chodzi o odsetek wypełnień jednopowierzchniowych (pomiędzy 50 a 60 proc.) w porównaniu do wielopowierzchniowych (od 26,1 proc. do 29,7 proc.).

Można powiedzieć, że jest dobrze, bo odsetek młodzieży ze zdrowym przyzębiem jest zaskakująco wysoki 74,03 proc., wobec 63,1 proc. w 2008 r., 60,5 proc. w 2011 r. i zaledwie 52,4 proc. w 2015 r.

Można powiedzieć, że nie jest lepiej, gdyż odsetek piętnastolatków z krwawiącymi dziąsłami nie zmienił się od 2008 r. i oscyluje wokół 18,6 proc. (2008 r.) i 25,1 proc. (2018 r.). 

Można powiedzieć, że jest źle, bo odsetek badanych z kamieniem nazębnym wzrósł z 15,6 proc. w 2008 r. do 25,3 proc. w 2018 r. 

Z „Monitoringu” wynika, że ponad połowa badanych piętnastolatków spożywa co najmniej raz dziennie świeże owoce i warzywa i produkty mleczne. 75 proc. ankietowanych deklaruje picie wody mineralnej. To nie jedyny obraz zwyczajów żywieniowych. Okazuje się, że 25 proc. respondentów codziennie, lub nawet kilka razy dziennie spożywa słodycze, a 20 proc. – słodzone napoje gazowane i soki owocowe. Co drugi pytany piętnastolatek przyznaje, że pije słodzoną herbatę. Od napojów energetyzujących stroni 42,9 proc. badanych, inni raczą się takimi produktami od czasu do czasu, a 4,9 proc. – codziennie. 

Dziewczęta mają zdrowsze nawyki żywieniowe niż chłopcy, bez względu na to czy są mieszkankami wsi czy miasta. Najmniej racjonalny sposób odżywiania mają mieszkańcy woj. pomorskiego (wysoki odsetek spożywających mniej niż trzy posiłki i więcej niż trzy przekąski dziennie).

75,9 proc. młodzieży piętnastoletniej deklaruje, że w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy była u dentysty. Przez dwa lata nie odwiedziło stomatologa zaledwie 3,2 respondentów, z tym, że daty ostatniej wizyty nie pamiętało 12,3 proc. ankietowanych.

Okazuje się, że młodzież wychodzi z gabinetów stomatologicznych z wiedzą daleko niewystarczającą. Dentyści najczęściej ograniczają się do przekazania informacji o stanie zębów i dziąseł.

Na podstawie danych „Monitoringu” uprawniona jest teza, że korzystny wpływ na stan zdrowia uzębienia mają: 
- wiedza dotycząca etiologii chorób zębów i zasad zapobiegania, 
- szczotkowanie zębów co najmniej dwa razy dziennie, 
- używanie zamienników cukru, 
- zaspokajanie pragnienia wodą mineralną niegazowaną. 

Negatywnie wpływają natomiast przede wszystkim:
- nawyki żywieniowe skutkujące częstą lub przedłużoną ekspozycją na węglowodany ulegające fermentacji bakteryjnej, takie jak częste spożywanie słodyczy i produktów skrobiowych solonych, 
- spożywanie więcej niż trzech przekąsek w ciągu dnia, 
- jedzenie bezpośrednio przed snem oraz słodyczy korzystając z komputera lub w czasie oglądania telewizji. 

Erozjom szkliwa sprzyja częste picie słodzonych napojów gazowanych, ze względu na ich niskie pH. Korzystnie wpływa żucie gumy bezcukrowej, prawdopodobnie na skutek stymulacji wydzielania śliny o większych zdolnościach buforowania kwasów. 

Korzystny wpływ na stan dziąseł ma przede wszystkim szczotkowanie zębów co najmniej dwa razy dziennie. 

Zapaleniom dziąseł sprzyjają częste picie słodzonych napojów gazowanych i spożywanie produktów skrobiowych solonych (typu chipsy), spożywanie produktów kariogennych bezpośrednio przed snem, a także palenie papierosów i e-papierosów oraz poszywanie alkoholu. Ryzyko zapalenia dziąseł wzrasta wraz z liczbą godzin spędzonych przed komputerem i telewizorem.

Błędne nawyki dietetyczne, zwłaszcza spożywanie posiłków bezpośrednio przed snem oraz palenie papierosów i e-papierosów oraz spożywanie alkoholu sprzyjają także obecności kamienia nazębnego. 
Zaspokojenie pragnienia wodą mineralną niegazowaną i żucie gumy bez cukru zmniejszały ryzyko pojawienia się kamienia nazębnego.

Tylko tyle i aż tyle.