- Ostatnia wersja wskazań w sprawie indywidualnego stosowania środków zawierających związki fluoru w postępowaniu stomatologicznym u dzieci, młodzieży i dorosłych w Polsce była zaakceptowana przez zespół ekspertów ponad 5 lat temu. Postanowiono tę wiedzę zaktualizować
- Powszechne stosowanie środków zawierających związki fluoru jest określane jako „profilaktyka fluorkowa”, choć zakres ich stosowania dalece wykracza poza zapobieganie próchnicy zębów
- Najbardziej korzystne w profilaktyce erozji są preparaty o wysokim stężeniu, kwaśnym pH, zawierające poliwalentne związki fluoru
- Eksperci zalecają stosowanie past do zębów i płynów do płukania jamy ustnej zawierających fluorek lub chlorek cyny
- Potencjał ochronny wzrasta podczas długotrwałego stosowania pasty z fluorkiem cyny
Stomatologia: ocena środków zawierających związki fluoru
W ramach działalności Grupy Roboczej ds. Profilaktyki Fluorkowej Polskiego Oddziału Sojuszu dla Przyszłości Wolnej od Próchnicy (ACFF PL) i Polskiego Towarzystwa Stomatologii Dziecięcej (PTSD) powołano zespół ekspertów w dziedzinie stomatologii dziecięcej, stomatologii zachowawczej oraz pediatrii w celu aktualizacji stanowiska dotyczącego indywidualnego stosowania środków zawierających związki fluoru w postępowaniu stomatologicznym u dzieci, młodzieży i dorosłych w Polsce.
Autorytety naukowe dokonały przeglądu piśmiennictwa dotyczącego poziomu wiedzy na temat roli związków fluoru w utrzymaniu zdrowia jamy ustnej oraz ich stosowania u osób w wieku rozwojowym i przez osoby dorosłe w Polsce.
Analiza dotyczyła również skuteczności i bezpieczeństwa stosowania środków fluorkowych oraz zaleceń w zakresie profilaktyki fluorkowej organizacji i towarzystw naukowych w rożnych krajach na świecie.
Ostatnia wersja wskazań była dyskutowana i zaakceptowana przez zespół ekspertów w dziedzinie stomatologii dziecięcej i stomatologii zachowawczej oraz pediatrii 4 kwietnia 2019 r. Aktualizację zaplanowano po 5 latach od jego publikacji.
Dokument zawiera podstawowe informacje dotyczące:
- potrzeb edukacyjnych i profilaktyczno - leczniczych w zakresie próchnicy i erozji zębów w Polsce;
- mechanizmu przeciwpróchnicowego;
- działania fluoru;
- bezpieczeństwa i skuteczności rożnych metod indywidualnego stosowania środków zawierających związki fluoru i zasad ich stosowania w zapobieganiu i leczeniu próchnicy oraz erozji zębów w zależności od wieku oraz zagrożenia chorobą próchnicową.
Środki zawierające związki fluoru znajdują szerokie zastosowanie we współczesnym postępowaniu stomatologicznym zgodnym z zasadami stomatologii minimalnie interwencyjnej. Są skuteczne zarówno w ograniczeniu ryzyka powstawania i rozwoju próchnicy i erozji zębów mlecznych i stałych, jak i nieinwazyjnym leczeniu tych patologii.
Warunkiem bezpieczeństwa i skuteczności stosowania środków zawierających związki fluoru jest znajomość rożnych metod oraz przestrzeganie aktualnych zasad ich aplikacji. Powszechne stosowanie środków zawierających związki fluoru jest określane jako „profilaktyka fluorkowa”, choć zakres ich stosowania dalece wykracza poza zapobieganie próchnicy zębów.
Wnioski z analizy dowodów naukowych
Skuteczność środków zawierających związki fluoru w zapobieganiu i leczeniu próchnicy oraz erozji zębów nie budzi wątpliwości, a ich stosowanie zgodnie z opracowanymi zasadami, jest bezpieczne dla pacjentów.
W porównaniu ze stosowaniem wyłącznie pasty do zębów z fluorem kombinacja stosowania pasty do zębów z fluorem z inną metodą zwiększa szansę redukcji próchnicy zębów:
- z lakierem fluorkowym – 48 proc.,
- z żelem fluorkowym – 14 proc.,
- z płukaną – proc.
Obok prawidłowej diety i higieny jamy ustnej stosowanie środków zawierających związki fluoru pozostaje podstawową metodą zapobiegania próchnicy zębów.
Najbardziej korzystne w profilaktyce erozji są preparaty o wysokim stężeniu, kwaśnym pH, zawierające poliwalentne związki fluoru.
Eksperci zalecają stosowanie past do zębów i płynów do płukania jamy ustnej zawierających fluorek lub chlorek cyny.
Potencjał ochronny wzrasta podczas długotrwałego stosowania pasty z fluorkiem cyny.
Skuteczną formą profilaktyki erozji jest codzienna aplikacja żelu AmF/NaF zawierającego 1,23 proc. F o niskim pH oraz żel zawierający fluorek cyny (II) SnF2.
Fluor w profilaktyce próchnicy - wskazania organizacji naukowych
Wskazania co do zasad stosowania lakierów fluorkowych w rożnych krajach:
American Academy of Periodontology
- U wszystkich dzieci w podstawowej opiece zdrowotnej co najmniej co 6 miesięcy.
- U dzieci z grupy wysokiego ryzyka prochnicy, począwszy od wyrznięcia się pierwszego zęba, co 3 miesiące.
American Academy of Pediatric Dentistry
- U osób z wysokim ryzykiem próchnicy przynajmniej co 6 miesięcy, zęby mleczne i stałe.
- Wiek < 6 lat i powyżej.
Australian Research Centre for Population Oral Health
- U osób z wysokim ryzykiem próchnicy, włączając dzieci w wieku < 10 lat.
European Academy of Paediatric Dentistry
- U wszystkich osób w profilaktyce próchnicy zębów mlecznych i stałych co 3-6 miesięcy.
- Lakier jest jedynym środkiem miejscowym o wysokiej zawartości fluorków, który można stosować w wieku przedszkolnym
International Association of Paediatric Dentistry
- U dzieci z podwyższonym ryzykiem próchnicy.
New Zealand Guidelines Group
- U dzieci w wieku powyżej 12 miesięcy, z wysokim ryzykiem próchnicy, co 6 miesięcy, na wszystkie wyrznięte zęby.
Public Health England
- U dzieci w wieku powyżej 3 lat 2 razy w roku.
- Od urodzenia i dzieci starsze z wysokim ryzykiem 2 razy w roku.
The Scottish Intercollegiate Guidelines Network
- U dzieci w wieku 2 lat i starszych 4 razy w roku.
National Health Service England
- U dzieci od 3. roku życia przynajmniej dwa razy w roku.
- Młodszym dzieciom można również zaproponować to leczenie, jeśli dentysta uzna, że jest ono potrzebne.
- U dzieci w każdym wieku z próchnicą lub z wysokim ryzykiem jej rozwoju przynajmniej 2 razy w roku. Niektore dzieci mogą potrzebować częściej.
U.S. Preventive Services Task Force
- Na zęby mleczne u wszystkich niemowląt i dzieci, począwszy od wieku wyrzynania się zębów.
Wskazania powstały na podstawie analiz, które przeprowadziły: prof. Dorota Olczak-Kowalczyk; prof. Agnieszka Mielczarek, prof. Teresa Jackowska, prof. Maria Mielnik-Błaszczak, dr hab. n. med. Anna Turska-Szybka, dr hab. n. med. Justyna Opydo-Szymaczek, dr hab. n. med. Anna Jurczak, prof. Urszula Kaczmarek (zmarła w maju 2022 r.)
Komentarze