Rzecznik Praw Pacjenta pisze do ministra zdrowia.
Uprzejmie proszę o przesłanie informacji o podjętych bądź planowanych działaniach w sprawie dotyczącej realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej w zakresie świadczeń stomatologicznych nad dziećmi i młodzieżą objętymi obowiązkiem szkolnym (zwanymi dalej uczniami).

RPP cytuje raport Ipsos.
Badaniem stomatologicznym, przeprowadzonym w ramach akcji „Chroń Dziecięce Uśmiechy" w okresie od września do listopada 2013 roku, objęto 5805 dzieci z 18 szkół podstawowych (zlokalizowanych na terenie pięciu województw: opolskiego, warmińsko-mazurskiego, świętokrzyskiego, podkarpackiego oraz lubelskiego).

Wyniki badań statystycznych pokazały, że 80 proc. dzieci między 6 a 12 rokiem życia ma próchnicę zębów, a między 5 a 9 rokiem życia - aż 84 proc. Problem większy jest tam, gdzie nie ma dostępu do stomatologa lub dostęp ten jest ograniczony, czyli na polskich wsiach, gdzie 88 proc. dzieci ma próchnicę. W dużych miastach z problemem tym boryka się 79 proc. dzieci. Ponadto raport pokazał, że blisko jedna piąta, czyli około 18 proc. dzieci w wieku szkolnym oraz jedna trzecia dzieci w wieku 5-9 lat w ogóle nie odwiedza lekarza dentysty.
Co czwarty przebadany w ramach tej akcji uczeń szkoty podstawowej szczotkuje zęby tylko raz dziennie. Podkreślenia wymaga fakt, iż wyniki opublikowane w raporcie Ipsos są bardzo zbliżone do wyników badań epidemiologicznych prowadzonych przez Ministerstwo Zdrowia w ramach programu „Monitoring Zdrowia Jamy Ustnej" w 2012 roku.

W ocenie RPP należy:
- zwiększyć efekty programów polityki zdrowotnej z dostosowaniem do wieku metod zapobiegania próchnicy,
- wprowadzić edukacyjny program w zakresie profilaktyki i leczenia choroby próchnicowej zębów u dzieci i młodzieży,
- zweryfikować przyczyny ograniczonego dostępu uczniów do świadczenia stomatologicznego.

RPP chce wiedzieć:
- czy podjęte zostały, bądź planowane są działania na rzecz zmniejszenia zachorowalności dzieci i młodzieży na próchnicę;
- czy w wystarczającym stopniu uczniowie mają zapewniony dostęp do świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia stomatologicznego, w szczególności do profilaktycznej opieki zdrowotnej.

Ministerstwo Zdrowia odpowiada RPP

Jest wzorcowy monitoring
Wdrożenie systemu ciągłego monitorowania stanu zdrowia jamy ustnej populacji polskiej w ramach programu Ministra Zdrowia pt. „Monitorowanie stanu zdrowia jamy ustnej populacji polskiej" umożliwiło gromadzenie porównywalnych danych epidemiologicznych i socjomedycznych, niezbędnych do oceny przedmiotowego problemu jakim jest stan zdrowia jamy ustnej oraz wskazania kierunków jego poprawy.
Zestawienie porównawcze wyników, prowadzonych w latach 1995 - 2012 badań epidemiologicznych dzieci w wieku 12 lat - grupa wskaźnikowa wg WHO, wskazuje na powolne obniżanie się zapadalności na próchnicę zębów (wskaźnik próchnicy w roku 1995 wynosił 4,5, w roku 2003 - 3,9, a w roku 2012 wynosił 3,5).
Prowadzone w ramach ww. programu badania epidemiologiczne stanu zdrowia jamy ustnej dzieci w wieku 3 lat wykazały, że 57,2 proc. badanych miało zęby zaatakowane próchnicą. (2009). W wieku 6 lat próchnicę zębów ma 85,6 proc. dzieci (2012), w tym 84,7 proc. dzieci w miastach oraz 86,6 proc. dzieci zamieszkujących wieś. Badania epidemiologiczne dzieci w wieku 12 lat (grupa wskaźnikowa wg WHO) wskazują, że w Polsce odsetek tych dzieci z próchnicą zębów wynosi 79,6 proc. populacji (2012), w tym 78,7 proc. populacji miejskiej oraz 80,8 proc. populacji wiejskiej.
W wybranych krajach Unii Europejskiej dla grupy indeksowej dzieci 12 - letnich populacja dzieci z próchnicą wynosi: Belgia 75 proc. całej populacji 12 - latków, Czechy 70,5 proc. całej populacji 12- łatków, Dania 28 proc. całej populacji 12 - łatków, Estonia 75 proc. całej populacji 12 - latków, Litwa 84 proc. całej populacji 12 - łatków, Łotwa 77proc. całej populacji 12 - latków, Niemcy 29,9 proc. całej populacji 12 - latków.
Wyniki prowadzonych w ramach programu monitorowania stanu zdrowia jamy ustnej badań socjo-epidemiologicznych udowadniają natomiast, że w zapadalności i przebiegu choroby próchnicowej bardzo silny udział mają czynniki wchodzące w obszar pojęciowy „stylu tycia jednostki", a stan zdrowotny uzębienia dziecka w wieku przedszkolnym w głównej mierze jest pochodną świadomości, postaw i zachowań zdrowotnych rodziców - osób sprawujących opiekę nad tymże dzieckiem.
Jednocześnie prowadzona aktualnie na całym świecie (Stany Zjednoczone Ameryki, Australia, kraje Europy Zachodniej) analiza badawcza realizowanych programów prozdrowotnych wskazuje, że na redukcję próchnicy zębów w populacji ludzkiej ma wpływ redukcja próchnicy u małych dzieci od 0 do 3 roku tycia. Liczne doniesienia zwracają uwagę na olbrzymią rolę promocji zdrowia jamy ustnej, skierowanej do kobiet w ciąży i matek małych dzieci (noworodków, niemowląt i dzieci w wieku żłobkowym).

Jest spójny program edukacyjny
W związku z tym, że jedną z głównych przyczyn złego lub bardzo złego stanu uzębienia 3 -letnich dzieci jest niska świadomość stomatologiczna ich opiekunów, nieracjonalne wzorce zachowań zdrowotnych i nieracjonalne postawy, a powszechnym zjawiskiem jest przejmowanie przez dzieci i utrwalanie przez rodziców kariogennych „zachodnich" wzorców żywieniowych, wprowadzono program edukacyjny ukierunkowany na wdrożenie i utrwalenie nawyku szczotkowania zębów pastą z fluorem u dzieci w wieku przedszkolnym. Jest on finansowany w ramach Szwajcarsko - Polskiego Programu Współpracy. Stomatologiczną opieką profilaktyczną objęte zostają dzieci wieku do 5 r. ż. Celem programu jest oddziaływanie prozdrowotne ukierunkowane na ochronę przed próchnicą zębów oraz wczesne kształtowanie postaw prozdrowotnych i rozwijanie prawidłowych nawyków higienicznych u ww. dzieci. Działania bezpośrednie są skierowane do dzieci w wieku 3 do 5 lat uczęszczających do przedszkoli na terenie całego kraju. Powyższe działania uzupełnione będą edukacją prozdrowotną rodziców dzieci i edukacją stomatologiczną nauczycieli oraz wychowawców przedszkoli.

Są szkolenia pediatrów, pielęgniarek i położnych
Działania pośrednie skierowane są do dzieci w wieku do 2 lat i polegają na szkoleniu pediatrów, pielęgniarek i położnych, a także przekazaniu materiałów edukacyjnych do szkół rodzenia. Ponadto wobec potrzeby zwiększenia efektów realizowanych przez Ministerstwo Zdrowia programów polityki zdrowotnej, program „Monitorowania stanu zdrowia jamy ustnej populacji polskiej" został uzupełniony o działalność promocyjną w zakresie zdrowia jamy ustnej i edukację zdrowotną.
Od 2010 roku w każdej miejscowości w dniu zakończenia badań epidemiologicznych w porozumieniu z władzami lokalnymi są organizowane, otwarte dla całej społeczności lokalnej, spotkania z lekarzem dentystą i higienistką stomatologiczną lub mgr zdrowia publicznego lub pielęgniarką. Na spotkaniach prezentowane są najważniejsze informacje dotyczące zdrowego stylu tycia i dostosowanych do wieku metod zapobiegania próchnicy i zapaleniom dziąseł.

Są działania intensyfikujące
W celu zapewnienia większej skuteczności działań w dziedzinie profilaktyki i leczenia stomatologicznego minister zdrowia przedsięwziął następujące czynności:
- zintensyfikował prace nad prawnym uregulowaniem współpracy między pielęgniarką szkolną, a lekarzem dentystą (karta badania profilaktycznego ucznia),
- podjął prace nad wprowadzeniem książeczki zdrowia dziecka do dokumentacji medycznej dziecka, która to m. in. będzie stymulować lekarza dentystę do badania stanu zdrowia jamy ustnej dziecka i zapisywania wyników w przedmiotowej książeczce (książeczka zdrowia dziecka będzie stymulować rodziców do zgłaszania się z dzieckiem do badań),
- wystąpił do Narodowego Funduszu Zdrowia z prośbą o zwiększenie odsetka środków finansowych przeznaczonych na stomatologiczne świadczenia profilaktyczne (załącznik nr 10 i 11 do rozporządzenia ministra zdrowia z 30 sierpnia 2009 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia stomatologicznego Dz. U. Nr 140, poz. 1144 z późn. zm.) oraz o zwiększenie liczby podpisywanych kontraktów w tym zakresie z lekarzami stomatologami.

Są ambitne plany
Działania podejmowane przez ministra zdrowia obejmować mają doskonalenie istniejącego systemu opieki nad populacją dzieci i młodzieży.

Nie ma limitów świadczeń
Świadczenia w rodzaju leczenie stomatologiczne kontraktowane są w oparciu o plany zabezpieczenia świadczeń opracowywane przez oddziały wojewódzkie NFZ, w odniesieniu do liczby jednostek rozliczeniowych w poszczególnych zakresach. Taki sposób kontraktowania świadczeń powoduje, że żadne świadczenia stomatologiczne nie są limitowane liczbą, zaś w ramach zawartej umowy lekarz realizuje te świadczenia gwarantowane, których udzielenie zależne jest od potrzeby zdrowotnej (zgodnie z katalogiem świadczeń gwarantowanych w realizowanym zakresie świadczeń).

Są pieniądze na leczenie
Koszty świadczeń udzielonych w 2012 r. dzieciom w ramach zakresu świadczenia ogólnostomatologiczne wyniosły 171,1 mln zł, a w ramach zakresu świadczenia ogólnostomatologiczne dla dzieci i młodzieży do ukończenia 18 r. ż. 122,2 mln zł.
Wartość poniesionych wydatków na świadczenia stomatologiczne w 2012 r. w przeliczeniu na 10 tys. uprawnionych do świadczeń jest największa w przypadku pacjentów w grupie wiekowej 3-17 lat.
Największa liczba osób korzystających ze świadczeń stomatologicznych, w przeliczeniu na 10 tys. uprawnionych, znajduje się również w przedziale wiekowym 3-17.

Jest krótki czas oczekiwani na wizytę
Czas oczekiwania na poradę stomatologiczną dla dzieci w przypadku pilnym wynosi we wszystkich województwach zero dni, w przypadku stabilnym w 10 województwach od 1 do 11 dni (jedynie w województwie małopolskim 40 dni), w pozostałych sześciu - zero dni.
W poradniach ortodontycznych średni czas oczekiwania na wizytę wynosi 58 dni.
W Ministerstwie Zdrowia podjęto prace dotyczące skrócenia czasu oczekiwania na porady specjalistyczne i stomatologiczne, w szczególności dotyczące dzieci.

Jest profilaktyka fluorkowa
Profilaktyczna opieka zdrowotna sprawowana jest przez pielęgniarkę albo higienistkę szkolną i obejmuje w zakresie stomatologii prowadzenie grupowej profilaktyki fluorkowej, wykonywanej metodą nadzorowanego szczotkowania zębów, u dzieci w klasach I - VI szkoły podstawowej, sześć razy w roku, w odstępach 6-tygodniowych.
Grupową profilaktyką fluorkową, prowadzoną metodą nadzorowanego szczotkowania zębów w szkole podstawowej, objęto 87proc. uczniów w mieście i 83proc. uczniów na wsi; w szkołach specjalnych było to odpowiednio 22proc. i 27proc. uczniów.