• Toczący się stan zapalny i choroby dziąseł mogą ułatwić wirusowi SARS-CoV-2 wnikanie do układu krwionośnego, prowadząc do zaburzenia czynności płuc.
• Zła higiena jamy ustnej może prowadzić do zaostrzenia przebiegu COVID-19 (prof. Tomasz Konopka).
• Odpowiednia higiena jamy ustnej zapobiega wystąpieniu zapalenia płuc i grypy oraz zaostrzeniu POChP.
• Mikrobiom jamy ustnej jest ściśle powiązany z chorobami towarzyszącymi SARS-CoV-2 w płucach.
• w większości przypadków można zapobiegać chorobom dziąseł, utrzymując prawidłową, dobrą higienę jamy ustnej, odpowiednią dietę i aktywność fizyczną (prof. Renata Górska).
• Jest 6 żelaznych zasad profilaktyki chorób dziąseł (dr Beata Golan).

Wpływ chorób dziąseł na powikłania w COVID-19

Toczący się stan zapalny i choroby dziąseł mogą ułatwić wirusowi SARS-CoV-2 wnikanie do układu krwionośnego, prowadząc do zaburzenia czynności płuc: wirus dostaje się do organizmu przez górne drogi oddechowe (nos i usta), następnie gromadzi się w ślinie i wnika do poddziąsłowej płytki nazębnej; stamtąd dostaje się do naczyń krwionośnych i trafia do płuc. [3]

Okazuje się, że istnieje również korelacja złego stanu higieny jamy ustnej i gorszego przebiegu choroby COVID-19. [4]

- Jama ustna jest potencjalnym rezerwuarem patogenów układu oddechowego, które mogą predysponować pacjentów do zakażenia bakteryjnego. Według badań opublikowanych we Front Microbiology [5], czynniki ryzyka, takie jak zła higiena jamy ustnej, kaszel oraz wentylacja mechaniczna umożliwiają mikroorganizmom przedostawanie się do dolnych dróg oddechowych i tym samym wywoływanie chorób układu oddechowego. Z kolei w badaniach opublikowanych w Journal of Oral Science wykazano, że aspiracja bakterii periodontopatycznych indukuje ekspresję enzymu konwertującego angiotensynę 2, receptora SARS-CoV-2, oraz produkcję cytokin zapalnych w dolnych drogach oddechowych, a zła higiena jamy ustnej może prowadzić do zaostrzenia przebiegu COVID-19 – poinformował prof. Tomasz Konopka, wiceprezes Zarządu Polskiego Towarzystwa Periodontologicznego, kierownik Katedry i Zakładu Periodontologii UM we Wrocławiu.

- Odpowiednia higiena jamy ustnej zapobiega wystąpieniu zapalenia płuc i grypy oraz zaostrzeniu POChP. Co więcej, badania wykazują, że osoby zmagające się z chorobami dziąseł są 3,5 razy bardziej narażone na cięższy przebieg COVID-19, 4,5 razy częściej wymagają leczenia pod respiratorem, a ryzyko ich śmierci jest o 9 razy większe w porównaniu do osób, które nie mają tego problemu. [6]  Należy zauważyć, że również w przypadku pacjentów chorych na COVID-19, zmniejszona szansa na uzyskanie profesjonalnej higieny jamy ustnej z powodu długotrwałej hospitalizacji może zwiększać ryzyko nasilenia infekcji dolnych dróg oddechowych. Ponieważ mikrobiom jamy ustnej jest ściśle powiązany z chorobami towarzyszącymi SARS-CoV-2 w płucach, konieczne są skuteczne środki profilaktyczne i zachowanie odpowiedniej higieny jamy ustnej, aby zmniejszyć te infekcje, szczególnie u pacjentów z ciężkim przebiegiem COVID-19 – wyjaśnił prof. Tomasz Konopka.

Nikt nie jest skazany na chorobę dziąseł

-  Zaczerwienienie dziąseł, zmiana ich kształtu (obrzęk, powiększenie brodawek) oraz krwawienie, które może występować samoistnie lub na przykład pod wpływem spożywania twardych pokarmów to objawy, które powinny zaniepokoić. Ich wczesne zaobserwowanie i udanie się do lekarza, spowoduje szybki powrót do zdrowia, bowiem zapalenie dziąseł jest procesem odwracalnym. Jeżeli stan zapalny trwa dłużej i obejmuje tkanki głębiej położone, powoduje uszkodzenie włókien ozębnej i destrukcję kości. Nieleczone zapalenie przyzębia  prowadzi do utraty uzębienia. Konsekwencje są jednak jeszcze poważniejsze, bowiem miejscowy stan zapalny oddziałuje na zdrowie ogólne, poprzez przedostawanie się bakterii i/lub mediatorów zapalnych do krwiobiegu – przestrzegała prof. Renata Górska, prezes Polskiego Towarzystwa Periodontologicznego.

- Dobrą wiadomością jest to, że w większości przypadków można zapobiegać chorobom dziąseł, utrzymując prawidłową, dobrą higienę jamy ustnej, odpowiednią dietę i aktywność fizyczną oraz planując regularne wizyty kontrolne u stomatologa – stwierdziła uczona.

Niezwykle istotne są regularne wizyty u dentysty, stosowanie sprawdzonych metod oraz skutecznych przyborów w oczyszczaniu zębów. Wybór odpowiedniej szczoteczki do codziennej higieny jamy ustnej jest bardzo ważnym elementem profilaktyki.  Najnowsze badanie opublikowane w International Journal of Enviromental Research and Public Health autorstwa  Davidovich i wsp.* wykazało, że rodzaj stosowanej szczoteczki (manualna czy elektryczna z okrągłą główka) ma większe znaczenie dla kontroli płytki nazębnej oraz stanu zapalnego dziąseł niż częstość szczotkowania.

Żelazne zasady profilaktyki chorób dziąseł

Co należy zrobić, aby zapobiec powikłaniom? Na to pytanie odpowiedziała dr Beata Golan, kierownik ds. Naukowych, Procter & Gamble Polska prezentując 6 zasad profilaktyki chorób dziąseł:
1. Bądź świadomy. Zdobywaj wiedzę na temat choroby i sprawdzaj kondycję swoich dziąseł z lekarzem dentystą. Poza regularnym badaniem obecności lub braku ubytków należy zwrócić uwagę na kolor, konsystencję, kontur dziąseł oraz tzw. głębokość kieszonek i co bardzo ważne krwawienie z dziąseł. Skala krwawienia powie o zlokalizowanym albo uogólnionym zapaleniu dziąseł i będzie początkiem dalszej diagnostyki.
2. Zrezygnuj z palenia papierosów. Częstość i stopień nasilenia choroby przyzębia jest większy u palaczy. Dodatkowo tytoń maskuje pierwszy z symptomów problemu – krwawienie dziąseł. Poprzez obkurczanie naczyń krwionośnych objaw krwawienia jest fałszywie ujemny, co zaburza prawdziwy obraz problemu.
3. Kontroluj przebieg chorób ogólnoustrojowych. Choroby takie jak cukrzyca i osteoporoza mają wpływ na przebieg choroby przyzębia. Im lepiej kontrolowana jest choroba podstawowa, tym łatwiej zapanować nad chorobą przyzębia.
4. Odżywiaj się odpowiednio. Warto zadbać o zdrowe odżywianie, ukierunkowane na wspomaganie prawidłowego składu mikroflory jamy ustnej, wzmacnianie struktury dziąsła i kości, czyli produkty probiotyczne oraz bogate w witaminę C, D, wapń, koenzym Q10 i kwasy omega 3.
5. Dbaj o higienę jamy ustnej. Należy zatroszczyć się o higienę jamy ustnej, tak aby skutecznie kontrolować codziennie tworzącą się płytkę bakteryjną (biofilm nazębny).
6. Wybierz odpowiednią szczoteczkę i pastę do zębów. Badanie przeprowadzone na Uniwersytecie w Greifswaldzie na grupie ponad 2800 osób dorosłych przez okres 11- lat wykazało, że  użytkownicy szczoteczek elektrycznych mieli o 20 proc. mniej utraconych zębów, a kondycja przyzębia opisana jako głębokość kieszonek dziąsłowych oraz utrata przyczepu łącznotkankowego była odpowiednio o 22 proc. i 21 proc. mniejsza u użytkowników szczoteczki elektrycznej niż u użytkowników szczoteczki manualnej. [1]

Poza mechaniczną kontrolą płytki bakteryjnej należy również ją kontrolować poprzez odziaływanie składników aktywnych zawartych w pastach do zębów lub płukankach do jamy ustnej. Tu na uwagę zasługuje fluorek cyny redukujący krwawienie, stan zapalny oraz unieczynniający toksyny bakteryjne.

Według piśmiennictwa fluorek cyny daje o 17,2 proc. większą redukcję stanu zapalnego dziąseł i 32,4 proc. większą redukcję krwawienia z dziąseł w porównaniu do fluorku sodu stosowanego w zwykłych, niespecjalistycznych pastach do zębów. *

 Dzień Zdrowych Dziąseł 2021

-  Dbałość o codzienną higienę jamy ustnej i odpowiednia profilaktyka to działania, o które powinniśmy zadbać już od najmłodszych lat. Polskie Towarzystwo Periodontologiczne już po raz piąty ma ogromną przyjemność uczestniczyć w ogólnoświatowej inicjatywie jaką jest Dzień Zdrowych Dziąseł. Z przyjemnością obserwujemy ogromne zainteresowanie tą inicjatywą – widzimy, że wiedza i świadomość co roku wzrasta, dlatego ogromnie dziękujemy za wsparcie oraz zaangażowanie - mówi prof. Renata Górska, prezes Polskiego Towarzystwa Periodontologicznego.

Przy okazji tegorocznych obchodów Dnia Zdrowych Dziąseł, Polskie Towarzystwo Periodontologiczne (PTP) i Europejska Federacja Periodontologii (EFP), przygotowały serię krótkich, animowanych filmów, w których, w humorystyczny sposób, autorzy zwrócili uwagę na istotne problemy związane z występowaniem chorób dziąseł.  Cztery 30-sekundowe filmy zawierają wspólny komunikat „Chorobom dziąseł można zapobiegać: Odwiedź dentystę”. Każdy z nich przedstawia objawy oraz konsekwencje nie leczenia chorób dziąseł, do których należą m.in.  nieświeży oddech,  nadwrażliwość na bodźce, przemieszczanie patologiczne zębów, czy w końcu utrata uzębienia oraz czynniki ryzyka wpływające na występowanie i przebieg choroby dziąseł, np. palenie tytoniu.

*** 

Materiały poglądowe Dzień Zdrowych Dziąseł 2021:
Materiał edukacyjny dotyczący chorób dziąseł ze strony EFP  
Uwaga na niepokojące symptomy 
Utrata zębów
Nieprzyjemny zapach z jamy ustnej
Nadwrażliwość zębów
Palenie tytoniu a kłopoty z dziąsłami

[1] Pitchika V, Pink C, Völzke H, Welk A, Kocher T, Holtfreter B. Long-term impact of powered toothbrush on oral health: 11-year cohort study. J Clin Periodontol. 2019 Jul;46(7):713-722. doi: 10.1111/jcpe.13126. Epub 2019 May 22. PMID: 31115952; PMCID: PMC6619286. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31115952/
[2] Johannsen A, Emilson CG, Johannsen G, Konradsson K, Lingström P, Ramberg P. Effects of stabilized stannous fluoride dentifrice on dental calculus, dental plaque, gingivitis, halitosis and stain: A systematic review. Heliyon. 2019 Dec 9;5(12):e02850. doi: 10.1016/j.heliyon.2019.e02850. PMID: 31872105; PMCID: PMC6909063.https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31872105.
[3] Lloyd-Jones G, Molayem S, Pontes CC, Chapple I. The COVID-19 pathway: A proposed oralvascular-pulmonary route of SARS-CoV-2 infection and the importance of oral healthcare measures. J Oral Med and Dent Res. 2021;2(1)-S1. It is publicly available at https://www.genesispub.org/j-oral-med-and-dent-res/the-covid-19-pathway-a-proposed-oral-vascular-pulmonary-route-of-sars-cov-2-infection-and-the-importance-of-oral-healthcare-measures
[4] Aspiration of periodontopathic bacteria due to poor oral hygiene potentially contributes to the aggravation of COVID-19 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33177276/
[5] Bao L, Zhang C, Dong J, Zhao L, Li Y, Sun J. Oral Microbiome and SARS-CoV-2: Beware of Lung Co-infection. Front Microbiol. 2020 Jul 31;11:1840. doi: 10.3389/fmicb.2020.01840. PMID: 32849438; PMCID: PMC7411080. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32849438/
[6] Marouf N, Cai W, Said KN, et al. Association between periodontitis and severity of COVID-19 infection: a case-control study. J Clin Periodontol. 2021. doi:10.1111/jcpe.13435.