- Woda w unitach dentystycznych to środowisko szczególnie sprzyjające namnażaniu się m.in.: pałeczek Legionella pneumophila, Candida, Streptococcus, a także produktów przemiany ich materii
- Obecność pałeczek Legionella pneumophila stwierdza się występuje w ok. 10 proc. unitów stomatologicznych
- Zespół badaczy z University of Amsterdam przeanalizował 60 prac na temat zakażeń krzyżowych, których źródłem były bioaerozole. 16 prac oceniało ryzyko zakażenia krzyżowego w gabinecie stomatologicznym
- W środowisku gabinetu stomatologicznego naukowcy zidentyfikowali 40 typów mikroorganizmów, a wśród nich takie patogeny, jak: wirus opryszczki pospolitej HSV-1 oraz bakterię Legionella pneumophila
- Częściej przypadki legionelozy rejestruje się wśród zespołu lekarskiego gabinetu stomatologicznego niż wśród jego pacjentów
Bakterie Legionella w gabinecie stomatologicznym
Pałeczki Legionella znakomicie czują się w instalacjach wodnych w zakresie temperatur pomiędzy 30 - 50 st. Cel., szczególnie gdy w miejscach ich bytowania okresowo nie występuje przepływ wody. Czy takie warunki panują w gabinecie stomatologicznym?
Prawdą jest, że o ile unit stomatologiczny jest stale użytkowany, a instalacje, którymi przepływa woda, systematycznie dezynfekowane - zagrożenie Legionellą praktycznie jest bliskie zeru.
Prawdą jest jednak i to, że o ile w gabinecie stomatologicznym bakterie już się pojawiły, to zakażenie chorobowymi drobnoustrojami jest bardzo wysokie. Dlaczego? W trakcie leczenia stomatologiczne w zasadzie prawie zawsze powstaje aerozol. Osiadłe na rozpylonych cząsteczkach wody bakterie mogą w prosty sposób przedostać się do układu oddechowego zarówno pacjenta, jak i leczącego go dentysty.
Oczywiście w trakcie realizowania procedur stomatolog kryje twarz za plastikową osłoną, a usta zakrywa maseczką, ale rzecz jasna taka ochrona nie może być szczelna, gdyż w przeciwnym przypadku swobodne oddychanie byłoby niemożliwe.
Sposoby eliminowania zagrożenia Legionellą
Trzeba mieć na uwadze fakt, iż woda w unitach dentystycznych może być skażona m.in.: pałeczkami Legionella pneumophila, Candida, Streptococcus, a także produktami przemiany ich materii.
Szczególnie niebezpieczne są mikroskopijne cząsteczki wody przepływające przez narzędzia stomatologiczne: skalery, kątnice, prostnice.
Wciąż nie ma złotego środka, który eliminowałby zagrożenie. Świadczy o tym chociażby to, że na rynku pełno jest środków zapobiegających rozwojowi baterii. Producenci urządzeń stomatologicznych, w których płynie woda, starają się instruować co powinni robić dentyści, żeby zapobiegać złu.
Niejednokrotnie robiono badania na obecność pałeczek Legionella pneumophila w unitach stomatologicznych. Co prawda w 90 proc. analiz Legionella nie występowała, ale odsetek na poziomie 10 proc. jest znaczący i nie wolno go bagatelizować.
Człowiek o osłabionym układzie odpornościowym może być bezbronny wobec zmasowanego ataku tego typu drobnoustrojów.
Sposoby ograniczające ryzyko zakażenia Legionellą:
- Nie zaniedbuj środków odkażających, pamiętaj jednak, że część związków lub pierwiastków chemicznych wpływa na właściwości stosowanych materiałów stomatologicznych - i co zapewne ważniejsze - na organizm pacjenta.
Pomocne są: woda utleniona, podchloryn sodu, alkohol etylowy, chlorheksydyna, związki jodu, ozon.
Trzeba mieć i to na względzie, że pozostałości po stosowaniu środków odkażających należy ze szczególną precyzją usunąć. - Stosuj filtry (także na bazie nanocząsteczek), dzięki którym mniejsza będzie tendencja do formowania się filmu bakteryjnego. Część z filtrów wyposażona jest w preparaty chemiczne zwiększające efektywność walki z drobnoustrojami.
Tego typu elementy filtrujące należy systematycznie wymieniać, wiele z nich co najmniej raz dziennie. Filtrowanie pomaga zmniejszyć niebezpieczeństwo występowania w wodzie: Pseidomonas aeruginosa, Escherichia coli, enterokoków, bakterii Coli. - Zainteresuj się sterylną wodą, która z pewnością jest dobrym rozwiązaniem jednak, aby przyniosła oczekiwane efekty, przewody w których płynie także muszą być sterylne (zalecana sterylizacja poprzez promieniowanie UV). Nie trudno zgadnąć, że takie rozwiązanie, chociaż ze wszech miar zalecane, jest nieefektywne ekonomiczne.
- Przeprowadzaj okresową elektrolizę wody, przy jednoczesnym dodaniu atomowego chloru.
- Przepłukuj po każdym pacjencie przez co najmniej kilkadziesiąt sekund systemy wodne (o ile to możliwe). Nie jest to metoda wysoce skuteczna, ale może spowodować usunięcie przynajmniej części szkodliwych mikroorganizmów.
- Unikaj podgrzewania wody znajdującej się w systemach unitów.
Legionella przedmiotem badaczy z University of Amsterdam
Zespół badaczy z University of Amsterdam przeanalizował 60 prac badawczych na temat zakażeń krzyżowych, których źródłem były bioaerozole (to organiczne płyny lub cząsteczki stałe rozproszone w powietrzu, w którym utrzymują się przez wiele godzin, doprowadzając do skażenia powierzchni). Wśród analizowanych przez nich prac aż 31 dotyczyło szpitali, 16 oceniało ryzyko zakażenia krzyżowego w gabinecie stomatologicznym.
Badacze analizowali tylko te prace naukowe, które dotyczyły środowiska placówki zdrowia lub gabinetu stomatologicznego, w sumie 62 artykuły.
Naukowcy starali się znaleźć odpowiedź na trzy główne pytania dotyczące bioareozoli:
- Jakie jest ich źródło?
- Z czego się składają?
- Jakie ryzyko niosą dla zdrowia?
W środowisku gabinetu stomatologicznego wiele instrumentów: wysokoobrotowe końcówki, końcówki skalera ultradźwiękowego, turbny, czy strzykawki - przyczyniają się do tworzenia bioaerozoli. Badania prowadzone w szpitalach do tej listy "źródeł" dodają także kichanie, pokasływanie i klimatyzację.
Stwierdzono, że bioaerozole tworzą się w efekcie wielu medycznych procedur i stosowania różnych instrumentów.
W środowisku gabinetu stomatologicznego naukowcy zidentyfikowali 40 typów mikroorganizmów, a wśród nich takie patogeny, jak: wirus opryszczki pospolitej HSV-1 oraz bakteria Legionella pneumophila.
L. pneumophila najczęściej występowała w szpitalach, jednak badacze natknęli się na opis przypadku, w którym pacjent zaraził się legionellą w gabinecie dentystycznym, przeszedł sepsę i zmarł.
Częściej przypadki legionelozy rejestrowano wśród zespołu lekarskiego. Co i raz pojawiają się doniesienia nawet o śmiertelnych przypadkach skażenia organizmu pałeczkami Legionella. Znany jest przypadek śmierci lekarza dentysty, który w 1994 r. zmarł w skutek zapalenia płuc spowodowanego bakteriami ze szczepów Legionelli, które znaleziono w układach unitu stomatologicznego.
W innym z dokładnie opisanych przypadków jedna z osób personelu praktyki stomatologicznej zaraziła się opryszczką najprawdopodobniej podczas zabiegu skalingu u pacjenta z aktywnym wirusem HSV 1.
Praca została opublikowana w czasopiśmie PLOS One
Zakażenia Legionellą. Główny Inspektor Sanitarny reaguje
Główny Inspektor Sanitarny polecił wszystkim jednostkom Państwowej Inspekcji Sanitarnej w kraju wzmocnienie nadzoru nad przestrzeganiem zasad bezpieczeństwa zdrowotnego wody przez zarządzających wodociągami i instalacjami wodnymi. Dotyczy to także obiektów takich, jak szpitale czy domy pomocy społecznej.
Główny Inspektor Sanitarny informuje
- Legioneloza to choroba układu oddechowego
Jest chorobą zakaźną, ale nie zaraźliwą. Wywołują ją bakterie Legionella, które występują w wodzie i rozmnażają się w temperaturze 20-50 stopni Celsjusza.
- Niebezpieczeństwo zakażenia
Legioneloza nie przenosi się z człowieka na człowieka. Stanowi zagrożenie dla ludzi jedynie, gdy dostanie się do dróg oddechowych. Do zakażenia może dochodzić poprzez wdychanie powietrza, w którym znajduje się aerozol skażonej bakteriami wody (mgła wodna powstała w wyniku rozprysku wody).
Legionella nie przenosi się drogą pokarmową, tzn. nie jest dla nas niebezpieczna, gdy trafi do układu pokarmowego wraz z wypitą wodą.
- Zasady leczenia w przypadku legionelozy
Większość przypadków legionelozy można wyleczyć za pomocą antybiotyków. Ciężki przebieg choroby najczęściej dotyczy osób starszych, z obniżoną odpornością i przewlekłymi chorobami płuc, a także palaczy.
- Sposoby zapobiegania zakażeniom
- Regularnie czyść i dezynfekuj urządzenia natryskowe w domu (głowice prysznicowe, nawilżacze powietrza, wanny z hydromasażem), zgodnie z zaleceniami producenta.
- Po nieużywaniu kranu ponad 2 tygodnie, odkręć wodę na przynajmniej 2 minuty zanim zaczniesz z niej korzystać.
- Okresowo opróżniaj i przepłukuj urządzenia grzewcze, zgodnie z zaleceniami producenta, aby zredukować osiadające na dnie i ściankach zanieczyszczenia. Jeżeli możesz, zachowaj temperaturę wody w urządzeniach grzewczych na poziomie 60 st. Cel.
Jak leczyć w przypadku legionelozy
Znanych jest kilkadziesiąt gatunków Legionelli, z których większość może wywołać zapalenie płuc u ludzi. Według WHO liczba śmiertelnych ofiar Legionelli wynosi od 20 do 100 tys. osób rocznie, przy czym często stawiana jest niewłaściwa diagnoza. Większość zakażeń przebiega bezobjawowo, a przeciwciała przeciwko Legionelli można znaleźć we krwi ponad 90 proc. dorosłych osób.
Liczbę zachorowań na legionellozę w Polsce w ostatnich latach oceniano na kilkadziesiąt rocznie. Eksperci przyznają jednak, że nie wiadomo, ile osób naprawdę ulega zakażeniu.
W leczeniu stosuje się antybiotyki. Natomiast nie ma sensu podawać antybiotyków profilaktycznie. Skuteczna profilaktyka opiera się na eliminacji Legionelli z otoczenia.
Legionelozą nie można się zarazić od chorej osoby ani nawet pijąc skażona wodę. Natomiast gdy po rozpyleniu (z kranu, prysznica czy spłukiwanej toalety) trafi do dróg oddechowych osoby o obniżonej odporności, może wywołać zapalenie płuc. Na groźną dla życia "chorobę legionistów" zapada około 5 proc. narażonych na kontakt z drobnoustrojem osób. Rozwija się ona w ciągu dwóch do dziesięciu dni i zabija zwykle do 25 proc. chorych.
Łagodniejsza postać choroby ("Gorączka Pontiac") może się pojawić nawet po pięciu godzinach - przebiega z gorączką, dreszczami, bólami głowy i kaszlem, ale bez zapalenia płuc. W wielu przypadkach przyczyną śmierci pacjenta jest błędne rozpoznanie - na Legionellę nie działają antybiotyki podawane rutynowo w zapaleniu płuc, natomiast skuteczne są m.in. makrolidy w rodzaju klarytromycyny.
Jak chronić instalacje domowe
Aby zapobiec zakażeniom, instalacje wodno-kanalizacyjne i klimatyzacyjne projektuje się tak, by bakterie nie czuły się w nich dobrze - temperatura zimnej wody w rurach nie powinna być wyższa niż 20 st. Cel. , zaś wody gorącej - powyżej 55 st. Cel. (dlatego czasami stosuje się tak zwane przegrzewanie zakażonych instalacji wodnych).
Ważny jest stan techniczny oraz zastosowane materiały. Trzeba izolować rury z zimną wodą od tych ciepłą, by zimna woda nie podgrzewała się do temperatur odpowiednich dla bakterii, zaś krany nie powinny rozpylać wody.
Instalacje klimatyzacyjne i wentylacyjne nie powinny stwarzać warunków dla rozwoju bakterii i trzeba je regularnie (kilka razy w roku) czyścić oraz odkażać.
Komentarze