• Średnie wynagrodzenie lekarzy specjalistów – w stosunku do takiego wynagrodzenia w badanych krajach OECD - jest niajniższe.
• Najwyższy odsetek deklarujących gotowość migracji występuje w grupie studentów medycyny, a najniższa w grupie specjalistów.
• Średnia liczba miejsc pracy lekarza dentysty to 1,3.
• Jedynie 26 proc. ankietowanych lekarzy i lekarzy dentystów pracuje 40 godzin tygodniowo, reszta zdecydowanie dłużej (8 proc. po 70 - 80 godzin).

Liczenie lekarzy dentystów

W 2019 r. zarejestrowanych z aktywnym prawem wykonywania zawodu było w Polsce 38,4 tys. lekarzy dentystów, wśród których pracowało 35,1 tys. (0,91 na 1000 ludności).

Rozmieszczenie geograficzne pracowników medycznych jest bardzo zróżnicowane regionalnie. Najkorzystniej wypada województwo mazowieckie, gdzie jest najwięcej lekarzy, lekarzy dentystów, pielęgniarek i położnych na 1000 ludności.

Różnice pomiędzy województwem z największą i najmniejszą liczbą pracowników medycznych są znaczne – 2,3 razy więcej lekarzy przypada na mieszkańca w woj. mazowieckim niż lubuskim, 1,9 razy więcej lekarzy dentystów pracowało w woj. mazowieckim niż kujawsko-pomorskim.

Znaczne zwiększenie limitów przyjęć na studia medyczne w ostatnich latach, a tym samym większa liczba absolwentów, pozwala bardziej optymistycznie spojrzeć na współczynnik zastępowalności niż jeszcze kilka lat temu (NIL 2015).

W roku akademickim 2020/2021 na polskich uczelniach kształciło się ponad 37 tys. osób (w tym 7,5 tys. cudzoziemców) na kierunku lekarskim i 5,8 tys. na kierunku lekarsko-dentystycznym (w tym 1,2 tys. cudzoziemców).

W przypadku lekarzy oraz lekarzy dentystów, obecny poziom kształcenia nie powinien spowodować znacznych problemów z zastępowalnością odchodzących lekarzy.

Średnie wynagrodzenia lekarzy dentystów

Przeciętne wynagrodzenia brutto pracowników medycznych wynosiło w 2018 r.: dla lekarzy dentystów – 5497,13 zł (109,9 proc. średniej krajowej), dla lekarzy – 9910,12 zł (198,1 proc.), pielęgniarek – 5327,64 zł (106,5 proc.), położnych – 5380,41 zł (107,5 proc.), specjalistów do spraw ratownictwa medycznego – 4987,78 zł (99,7 proc.),

Pomimo stałego wzrostu wynagrodzeń, wynagrodzenie lekarzy specjalistów – w stosunku do średniego wynagrodzenia brutto – jest najniższe w badanych krajach OECD.

Pod tym względem Polska zajmuje ostatnie miejsce w zestawieniu, ze współczynnikiem 1,4. Dla porównania – wskaźnik w krajach, które znajdują się w czołówce rankingu, wynosi średnio 5.

Polscy lekarze specjaliści zarabiają mniej niż lekarze POZ – aż o 40 proc. (OECD 2019). Są to jednak dane dotyczące tylko lekarzy zatrudnionych na etacie. Nie uwzględniono w nich zarobków polskich specjalistów prowadzących własną działalność gospodarczą.

Migracja zarobkowa

Każdego roku NIL wydaje kilkaset zaświadczeń potwierdzających posiadanie specjalizacji, które są niezbędne przy ubieganiu się o rejestrację lub uprawnienia do wykonywania zawodu w innych państwach członkowskich UE na podstawie dyrektywy UE 2005/36/WE

Rejestr ten obejmuje jednak tylko osoby, które chcą ubiegać się o pracę na terenie Unii Europejskiej.

Wyniki badań pokazują, że najwyższy odsetek deklarujących gotowość i chęć migracji występuje w grupie studentów, nieco mniejsza jest już w grupie rezydentów, a najniższa w grupie specjalistów.

Deklaracje związane z chęcią migracji są skorelowane z wiekiem – młodsi lekarze  częściej rozważają emigrację niż personel z dłuższym stażem zawodowym. Najczęstszymi deklarowanymi powodami migracji są przesłanki ekonomiczne, konieczność podejmowania pracy na kilku etatach, ale także nadmierne obciążenie pracą i bariery w ścieżce kariery zawodowej (Buchelt 2017).

Lekarze i lekarze dentyści - obcokrajowcy 

Zaledwie 1,8 proc. ogółu zatrudnionych lekarzy to lekarze innej narodowości, przy średniej dla krajów OECD na poziomie 17,3 proc.

Na koniec 2019 roku prawo wykonywania zawodu posiadało 1 098 lekarzy obcokrajowców (tylko z obywatelstwem innego państwa) posiadających specjalizację II st. lub tytuł specjalisty. Najwięcej było z Ukrainy, Niemiec, Białorusi, Republiki Czeskiej, Litwy, Rosji, Syrii i Szwecji.

 Tylko 5 proc. dentystów z 2014 r. i 6 proc. z 2018 r. będących cudzoziemcami postanowiło wykonywać pracę w Polsce (4 proc. lekarzy z 2014 r., 2 proc. z 2018 r.). [Zdrowa przyszłość 2021].

Kadry w obliczu pandemii

W ostatnich badaniach zwrócono uwagę na problem zmniejszenia się kadr po pandemii – 29 proc. ankietowanych lekarzy zadeklarowało, że zamierza ograniczyć dalszą aktywność zawodową, a 15 proc. chce odejść z polskiego rynku pracy

Co trzeci respondent przyznał, że pandemia nie miała wpływu na jego plany związane z wykonywaniem zawodu (34 proc.). Pozostali natomiast rozważają pewne zmiany. I tak, co dziesiąty badany nosi się z zamiarem odejścia z miejsca pracy (12 proc.) lub wyjazdu za granicę (12 proc.). Pewna część badanych myśli o odejściu z zawodu (8 proc.), natomiast 34 proc. o ograniczeniu aktywności zawodowej.

Pięć głównych kierunków potencjalnej migracji preferowanych przez badanych to:
1) kraje skandynawskie (Szwecja, Norwegia lub Dania), które wybrało 38 proc. respondentów spośród wszystkich tych, którzy wymienili kraj/region migracji,
2) Niemcy (37 proc.),
3) Wielka Brytania (17 proc.),
4) Szwajcaria (9,3 proc.)
5) Nowa Zelandia (5,2 proc.).

Wśród badanych lekarzy najbardziej „radykalne” decyzje wywołane pandemią chcą podjąć rezydenci. Co czwarty z nich (24 proc.) chciałby wyjechać za granicę lub ograniczyć aktywność zawodową (25 proc.), co dziesiąty rozważa odejście z zawodu (11 proc.), co szósty bierze pod uwagę możliwość odejścia z miejsca pracy (16 proc.). W przypadku specjalistów najczęściej rozważaną decyzją jest ograniczenie aktywności zawodowej (39 proc.).

Wydaje się, że pandemia najmniejszy wpływ wywarła na stażystów. Blisko połowa z nich nie myśli poważnie o zmianach (44 proc.). Warto jednak podkreślić, że co czwarty stażysta (24 proc.) myśli o wyjeździe za granicę

Czas pracy

Średnia liczba miejsc pracy wynosi: dla lekarza dentysty – 1,3, lekarza – 1,91, , dla pielęgniarki – 1,62, dla położnej – 1,71.

Respondentów zapytano o ich przeciętny tygodniowy czas pracy, biorąc pod uwagę wszystkie miejsca udzielania świadczeń medycznych, włączając w to również godziny dyżurów.

Wśród ogółu personelu medycznego, najliczniejszą kategorię stanowią ci, którzy pracują do 40 godzin tygodniowo (26 proc.). Co piąty badany pracuje w tygodniu 41-50 godzin (22 proc.). Podobnie liczna jest kategoria tych, których tygodniowy wymiar pracy wynosi 51-60 godzin (21 proc.). 15 proc. badanych pracuje w ciągu tygodnia 61-70 godzin, natomiast 8 proc. – 71-80 godzin oraz 8 proc. – powyżej 80 godzin (8 proc.).

Wśród rezydentów najliczniejszą grupę stanowią lekarze pracujący do 51-60 godzin tygodniowo (28 proc.), specjaliści najczęściej pracują do 40 godzin w tygodniu (30 proc.), a stażyści 41-50 godzin (53 proc.).

Tydzień pracy mężczyzn jest na ogół dłuższy niż kobiet. Tych pierwszych, pracujących 71-80 godzin lub ponad 80 godzin w tygodniu jest dwa razy więcej niż kobiet (odpowiednio 12 proc. i 6 proc. oraz 11 proc. i 5 proc.).

Z drugiej strony, kobiet pracujących najkrócej (do 40 godzin) jest blisko dwa razy więcej niż mężczyzn świadczących pracę w takim wymiarze godzinowym (odpowiednio 33 proc. i 18 proc.).

Prawie 60 proc. badanych nosi się z zamiarem dokonania zmian w zakresie wykonywanego zawodu. Ponad 30 proc. lekarzy chce ograniczyć czynności zawodowe, około 25 proc. chce odejść z miejsca pracy lub wyjechać za granicę.

Wśród badanych lekarzy najbardziej „radykalne” decyzje wywołane pandemią chcą podjąć rezydenci. Prawie 50 proc. chciałoby wyjechać za granicę lub ograniczyć aktywność zawodową. Co dziesiąty rozważa odejście z zawodu (11 proc.), część bierze pod uwagę możliwość odejścia z miejsca pracy (16 proc.). W przypadku specjalistów najczęściej rozważaną decyzją jest ograniczenie aktywności zawodowej (39 proc.).

Z badań wynika, że lekarze są przemęczeni. Co piąty badany pracuje w tygodniu 41-50 godzin (22 proc.). Podobnie liczna jest kategoria tych, których tygodniowy wymiar pracy wynosi 51-60 godzin (21 proc.). 15 proc. badanych pracuje w ciągu tygodnia 61-70 godzin, natomiast po 8 proc. badanych pracuje 71-80 godzin oraz powyżej 80 godzin. Jedynie 26 proc. lekarzy pracuje 40 godzin tygodniowo.

Hejt wobec lekarzy i lekarzy dentystów

Początek pandemii sprzyjał zachowaniom dysfunkcyjnym społeczeństwa skierowanym wobec różnych grup personelu medycznego. Badania przeprowadzone rok wcześniej wskazywały, że z zachowaniami agresywnym i spotkało się 27 proc. lekarzy i lekarzy dentystów.

W aktualnych badaniach prawie połowa badanych zetknęła się z tzw. hejtem, czyli z negatywnymi lub agresywnymi komentarzami lub zachowaniami, skierowanymi bezpośrednio do nich lub osób im bliskich (małżonków, partnerów, dzieci)

Hejt częściej dotyczył personelu lekarskiego zatrudnionego w lecznictwie zamkniętym (53,7 proc.), niż otwartym (44,8 proc.). Zjawisko hejtu bardziej dotyczyło lekarzy niż lekarzy dentystów

60,9 proc. lekarzy rezydentów zadeklarowało, że spotkało się ze zjawiskiem hejtu w czasie pandemii. Z hejtem spotkała się też większość respondentów z grupy stażystów (56,5 proc.). Adekwatnie 53,7 proc. respondentów, którzy wskazali, iż są zatrudnieni w lecznictwie zamkniętym, zadeklarowało fakt doświadczenia hejtu. W przypadku respondentów pracujących w lecznictwie otwartym twierdząco na pytanie o doświadczenie zjawiska hejtu odpowiedziało 44,8 proc.

Zjawisko hejtu dotknęło 51,5 proc. dentystów rezydentów, 45,8 proc. lekarzy dentystów i 43 proc. dentystów specjalistów.

Najczęściej spotykany rodzaj hejtu wśród respondentów to:
▪ lekarze specjaliści: dysfunkcyjne zachowania (72,5 proc.), obelżywe wyzwiska (56,5 proc.);
▪ lekarze rezydenci: obelżywe wyzwiska (73,3 proc.); dysfunkcyjne zachowania (62,1 proc.);
▪ lekarze stażyści: obelżywe wyzwiska (85,1 proc.); dysfunkcyjne zachowania (46,3 proc.).

Obawy lekarzy i lekarzy dentystów

Emocje i stany towarzyszące członkom personelu medycznego podczas pandemii COVID-19 (w proc.) - wyniki badań odpowiednio w latach 2020 i 2021:
obawa o zdrowie i życie bliskich: 61 i 55
przeciążenie psychiczne, silny stres, napięcie psychiczne:30 i 45
niepokój: 52 i 37
przemęczenie fizyczne, napięcie fizyczne: 16 i 37
bezradność: 22i  35
niechęć do kontynuowania pracy: 16 i 31
rozczarowanie: 21 i 27
złość: 22 i  27
rozgoryczenie: 17 i 25
obawa o zdrowie i życie własne: 26 i 24
lęk: 18 i 15
smutek: 11i 11
mobilizacja do pracy: 15 i 8
wściekłość: 5 i 8
spokój: 13 i 7
obojętność: 4 i 6
strach:7 i 6
wzruszenie: 2 i 1
ponadprzeciętne pobudzenie: 1 i  1
rozpacz: 0 i 1
zadowolenie: 1 i 1
panika: 1 i 0

Ze względu na możliwość wskazania kilku odpowiedzi procenty nie sumują się do 100

Oczekiwania co do wysokości zarobków

Badanych zapytano o oczekiwane wynagrodzenie miesięczne brutto przy założeniu, że pracowaliby w jednym miejscu pracy i w oparciu o umowę o pracę. Wartość takiego przeciętnego wynagrodzenia (mierzona medianą) wyniosła 15000 zł, przy czym oczekiwania kobiet (14000 zł) były zbliżone do oczekiwań mężczyzn (15000 zł).

Uczestnicy badania różnili się wysokością oczekiwanych zarobków w zależności od etapu kariery zawodowej. Specjaliści oczekiwali przeciętnego wynagrodzenia w wysokości 16 000 zł, rezydenci – 10 000 zł, a stażyści – 5 000 zł.

Respondentów zapytano o trzy najważniejsze warunki, które należałoby spełnić, aby z satysfakcją wykonywali oni swoją pracę. Na podstawie uzyskanych odpowiedzi można stwierdzić, że przynosząca satysfakcję praca to przede wszystkim praca zapewniająca rozwój specjalistyczny w ramach szkoleń organizowanych poza miejscem pracy (50 proc.); praca, która wykonywana jest na dobrze przygotowanym stanowisku pracy (47 proc.) oraz praca charakteryzująca się autonomią (41 proc.)

Preferencje lekarzy i lekarzy dentystów

Respondenci w 2021 r.:
▪ cenią jeszcze bardziej możliwość rozwoju specjalistycznego poza miejscem pracy;
▪ cenią bardziej dobre wyposażenie miejsca pracy;
▪ poszukują większej autonomii pracy;
▪ zwracają uwagę na kompetencje interpersonalne;
▪ zwracają większą uwagę na kompetencje menedżerskie bezpośredniego przełożonego;
▪ mniej przywiązują uwagi do dobrej atmosfery pracy, co może wynikać z ogólnej atmosfery w sektorze ochrony zdrowia.

Raport tutaj

Raport powstał dzięki pracy specjalistów z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie we współpracy z NIL oraz z Centrum Ekonomiki i Zarządzania w Ochronie Zdrowia. UEK

Autorami raportu byli m.in. prof. UEK dr hab. Beata Buchelt (kierownik projektu badawczego), prof. UJ dr hab. Iwona Kowalska-Bobko (ekspert zespołu projektowego), prof. AGH dr hab. Tomasz Masłyk (ekspert zespołu projektowego).