• Eksperci ostrzegają, że wśród substancji wchodzących w skład preparatów na ząbkowanie znajdują się potencjalnie szkodliwe dla dziecka
  • Niewskazana w środkach dla niemowląt jest np. lidokaina, belladonna, sacharoza, alkohol, salicylan choliny
  • Eksperci zalecają produkty „na ząbkowanie” zawierające kwas hialuronowy, ksylitol, korzeń lukrecji, prawoślaz zwyczajny, różę damasceńską, aloes, rumianek

Ząbkowanie. Zarwane noce, bolące dziąsła. Podwyższona temperatura

Okres w którym dziecko ząbkuje bywa trudny i dla dziecka i dla jego rodziców, jeśli wyrzynaniu się zębów mlecznych towarzyszy:

  • dyskomfort i ból
  • obrzmienie i zaczerwienieni dziąsła
  • nadmierne ślinienie się,
  • podwyższenie temperatury ciała,
  • zaburzenia snu,
  • pobudzenie,
  • rzadziej utratę apetytu,
  • biegunkę,
  • objawy nieżytu górnych dróg oddechowych (katar)

Takie objawy w różnym nasileniu mogą pojawiać się od 5. do 36. miesiąca życia dziecka, najczęściej w okresie ok. 8 dni – 4 dni przed, w dniu pojawienia się zęba w jamie ustnej i 3 dni po jego wyrznięciu nad linię dziąsła. 

Wyrzynanie się zębów. Objawy mogą maskować inne choroby

Jednak objawy ogólne uznane za objawy ząbkowania mogą maskować występowanie innych chorób, na przykład temperatura ciała powyżej 38°C zawsze wymaga wykluczenia innych chorób ogólnych (np. pierwotnego opryszczkowego zapalenia jamy ustnej, zakażenia górnych dróg oddechowych, zakażenia układu moczowego) oraz patologii miejscowej (np. torbieli wyrzynającego się zęba, która uległa zropieniu).

 Niemal każdy rodzic, którego dziecko płacze, nie może spać, traci apetyt, jest rozdrażnione i wyraźnie cierpi z powodu dyskomfortu próbuje mu pomóc podając środek "na ząbkowanie". Wybór preparatów na rynku jest obecnie bardzo duży, a nie każdy ma skład w 100 proc. bezpieczny dla niemowlaka.

Dlatego Polskie Towarzystwo Stomatologiczne powołało grupę ekspertów z dziedzin stomatologii dziecięcej, pediatrii, neonatologii i farmakologii,  w celu opracowania wskazówek dotyczących bezpieczeństwa i skuteczności metod farmakologicznych oraz niefarmakologicznych stosowanych w czasie ząbkowania u dziecka. Efektem ich pracy są rekomendacje postępowania w okresie ząbkowania dziecka opublikowane w Przeglądzie  Pediatrycznym.

Sposoby na ząbkowanie. Czego nie należy robić

Okazuje się że jedynie 6 proc. matek stosujących preparaty „na ząbkowanie” znało ich skład. Aż 11,6 proc. stosowało różne  metody przy braku jakichkolwiek objawów miejscowych lub ogólnych, a 6,8 proc. profilaktycznie aplikowało na dziąsła środki miejscowe. Niestety tylko u 16,8 proc. dzieci szczotkowanie zębów rozpoczynano wraz z wyrzynaniem się pierwszego zęba. Procedur higieny jamy ustnej nie uważano za metodę rozwiązywania problemów, jak wykazały polskie badania  przeprowadzone na grupie 630 dzieci i ich opiekunów.

Niestety, coraz bardziej popularne stają się sposoby i preparaty, których skuteczności nie potwierdzono ani nie zweryfikowano naukowo. Niektóre wręcz  stanowią zagrożenie dla dziecka. Mimo to mają wielu zwolenników, gdyż  uchodzą za naturalne.  Wśród przykładów takich metod eksperci w rekomendacjach przytaczają:

  • bursztynowe naszyjniki lub bransoletki (ryzyko uduszenia, zachłyśnięcia),
  • mrożone gryzaki, mrożone produkty spożywcze - warzywa lub pieczywo (ryzyko szoku termicznego, zbyt dużego skurczu naczyń krwionośnych dziąseł oraz mechanicznego uszkodzenia błony śluzowej),
  • środki homeopatyczne, w tym zawierające belladonnę,
  • środki zawierające substancje potencjalnie szkodliwe dla dzieci, np. alkohol, lidokainę, benzokainę, sacharozę, salicylan choliny,
  • podawanie butelki z mlekiem lub piersi nie w celu karmienia, lecz uspokojenia, 
  • antybiotyki.

Szkodliwe składniki środków "na ząbkowanie". Lepiej czytać etykiety

Niestety część środków stosowanych w czasie ząbkowania dostępnych w Polsce zawiera związki niepolecane dla małych dzieci. Mogą one powodować poważne
powikłania. Eksperci ostrzegają przed: 

belladonną – może wywołać tachykardię, podwyższoną temperaturę ciała, suchość skóry i suchość błon śluzowych jamy ustnej, zaczerwienienie skóry, zaparcia, zmniejszone oddawanie moczu, pobudzenie, dezorientację, halucynacje i rozszerzone źrenice;

lidokainą (lignokainą) – najczęstsze działania niepożądane tej substancji wynikają z wpływu na ośrodkowy układ nerwowy, co prowadzi do pobudzenia, śpiączki, splątania, utraty słuchu, zaburzeń oddychania, drgawek i zaburzeń widzenia; natomiast rzadsze bywają objawy sercowo-naczyniowe -zaburzenia rytmu, zaburzenia przewodzenia i zatrzymanie akcji serca). Co więcej nie ma jednoznacznych dowodów na skuteczność produktów zawierających
lidokainę w rozwiązywaniu problemów związanych z ząbkowaniem. Jednocześnie problemem jest także niewłaściwe stosowanie tych
produktów (ryzyko przedawkowania, ryzyko zachłyśnięcia wynikające ze znieczulenia błony śluzowej gardła).

Na liście niewskazanych składników preparatów na ząbkowanie znalazły się także:

Jak można pomóc dziecku. Metody domowe i środki farmakologiczne

Wśród niefarmakologicznych metod eksperci zalecają masaż dziąseł np. czystym palcem lub z użyciem silikonowej nakładki na palec),  oczyszczanie wałów zębowych i zębów, a także podawanie dziecku schłodzonych gryzaków

Bezpieczne są produkty zawierające:

  • kwas hialuronowy –  działa przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie, przyspiesza gojenie,
  • ksylitol (zamiast sacharozy) – wykazuje właściwości przeciwpróchnicowe przez trzy mechanizmy: zastępuje kariogenny cukier, może zwiększać ilość śliny oraz hamować wzrost bakterii próchnicotwórczych,
  • składniki naturalne, takie jak: korzeń lukrecji, prawoślaz zwyczajny, róża damasceńska, aloes, rumianek.

Ponadto należy hamować stan zapalny, mimo że wyrzynanie się zębów nie powinno powodować bardzo nasilonych objawów.  W tej roli dobrze sprawdzi się ibuprofen, który ma właściwości przeciwzapalne, w odróżnieniu od paracetamolu, i może być stosowany u dzieci, piszą w stanowisku eksperci.

Źródło: Stanowisko polskich ekspertów dotyczące bezpieczeństwa i skuteczności składników obecnych w środkach medycznych używanych podczas ząbkowania dziecka