Wybór tematyki podyktowany został dwoma względami. Po pierwsze, regulacje prawne w tym zakresie istotnie różnią się od procedur kontrolnych przewidzianych ustawą o świadczeniach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych (zwanej dalej ustawą o świadczeniach, opublikowana: Dz. U. z 2004 r., Nr 210, poz. 2135 z późn. zm.) oraz rozporządzeniem wykonawczym do tej ustawy i zarządzeniami Prezesa NFZ.

Po drugie, coraz większa liczba świadczeniodawców to przedsiębiorcy: prywatne przychodnie i szpitale, państwowe szpitale prowadzone w formie spółki kapitałowej (najczęściej sp. z o.o.), a także lekarze prowadzący indywidualną praktykę lekarską. Udzielają oni świadczeń zdrowotnych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Omawiane kontrole dotyczą więc coraz szerszego kręgu lekarzy i właścicieli lecznic.

Różnice między ustawami

Kontrole NFZ, jeżeli dotyczą działalności gospodarczej przedsiębiorcy, muszą być przeprowadzane zgodnie z wymogami ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (zwanej dalej usdg, opublikowana: Dz. U. z 2004 r., Nr 173, poz. 1807 z późn. zm.). Pierwszeństwo stosowania tej ustawy przed innymi wynika z art. 77 ust. 2 usdg. Zgodnie z tym przepisem, w zakresie nieuregulowanym w tej ustawie (ściślej: w jej rozdziale 5) stosuje się przepisy ustaw szczególnych. Wynika z tego, że o swobodzie działalności ma charakter wiodący, a inne ustawy (w tym ustawę o świadczeniach) stosuje się jedynie pomocniczo, w kwestiach nieuregulowanych w usdg.

Jakie są najistotniejsze odmienności trybu kontroli według usdg i według ustawy o świadczeniach wraz z rozporządzeniem wykonawczym?
Organ kontroli (NFZ) ma obowiązek zawiadomić o zamiarze przeprowadzenia kontroli z co najmniej 7-dniowym wyprzedzeniem (art. 79 ust. 4 usdg)
Czynności kontrolnych dokonuje się w obecności kontrolowanego lub osoby przez niego upoważnionej (art. 80 ust. 1 usdg)
Zgodnie z art. 83 ust. 1 usdg czas trwania wszystkich kontroli NFZ u przedsiębiorcy w jednym roku kalendarzowym nie może przekraczać: 12 dni roboczych w odniesieniu do mikroprzedsiębiorców (tj. zatrudniających mniej niż 10 pracowników), 18 dni roboczych w odniesieniu do małych przedsiębiorców (mniej niż 50 pracowników), 24 dni robocze w odniesieniu do średnich przedsiębiorców (zatrudniających mniej niż 250 pracowników), 48 dni roboczych w odniesieniu do pozostałych przedsiębiorców.

Dodać należy, iż drugim kryterium kwalifikowania przedsiębiorców do powyższych kategorii jest roczny obrót netto. Jednak w przypadku świadczenia usług medycznych zakontraktowanych przez NFZ, decydująca będzie zwykle liczba zatrudnionych pracowników.

Pogląd o prymacie przepisów usdg i obowiązku ich przestrzegania przez NFZ znajduje potwierdzenie także w pismach zawierających oficjalne stanowiska Ministra Zdrowia i Ministra Gospodarki. Zwłaszcza stanowisko tego pierwszego ma doniosłe znaczenie prawne.