• Rozwiązania dotyczące stosunku pracy, odbiegające od kodeksowych, mogą mieć wyłącznie charakter poprawiający pozycję pracownika, w żadnym zaś wypadku odbierający mu lub ograniczający kodeksowe uprawnienia (czas szkolenia specjalizacyjnego, dyżury).

• O ile szkolenie specjalizacyjne trwa 2 lata - to z uprawnienia do nieprzedłużania tego szkolenia o czas korzystania z uprawnień wynikających z rodzicielstwa,  lekarz, lekarz dentysta  mogą skorzystać w wymiarze do 12 miesięcy (do 24 miesięcy, o ile szkolenie trwa co najmniej 4 lata).

•   Ministerstwo Zdrowia, przy najbliższej nowelizacji, doprecyzuje brzmienie niejasnych przepisów dotyczących warunków pracy podczas szkolenia specjalizacyjnego.  

Kodeks pracy o matkach i pracownicach w ciąży 

Kodeks pracy przewiduje w art. 178, następujące uprawnienia pracowników (obowiązki) pracodawców, w związku z rodzicielstwem, mogące mieć wpływ na długość wykonywania pracy i możliwość odbywania dyżurów medycznych:

-  § 1: „Pracownicy w ciąży nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej. Pracownicy w ciąży nie wolno bez jej zgody delegować poza stałe miejsce pracy ani zatrudniać w systemie czasu pracy, o którym mowa w art. 139.” – przepis formułuje bezwzględny zakaz dla pracodawcy określonego zachowania wobec pracownicy będącej w ciąży;

-  § 2: „Pracownika opiekującego się dzieckiem do ukończenia przez nie 4. roku życia nie wolno bez jego zgody zatrudniać w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie czasu pracy, o którym mowa w art. 139, jak również delegować poza stałe miejsce pracy” – przepis konstytuujący uprawnienie po stronie pracownika zależne wyłącznie od jego woli.

Regulacje Kodeksu Pracy obowiązują także lekarzy i lekarzy dentystów 

Ministerstwo Zdrowia komunikuje, że mając na uwadze brzmienie tych przepisów, nie sposób przyjąć założenie, iż ustawodawca w odniesieniu do specyficznej grupy lekarzy – specjalizujących się – podważyłby kodeksowe uprawnienia pracowników, dopuszczając możliwość pracodawcy do zobowiązania pracowników korzystających z uprawnień związanych z rodzicielstwem do pracy w ramach pełnienia dyżuru medycznego w wymiarze do 50 proc. wymiaru czasu pracy. Oznaczałoby to istotne ograniczenie możliwości korzystania z uprawnień pracowniczych w stosunku do rozwiązań kodeksowych.

Takie działanie należałoby uznać nie tylko za sprzeczne z duchem nowelizacji ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, która weszła w życie w sierpniu 2020 r., ale także sprzeczne z aktem prawnym powszechnie obowiązującym, uznanym za wyższy rangą, jakim jest Kodeks Pracy. Zgodnie z przyjętą doktryną rozwiązania dotyczące stosunku pracy, odbiegające od kodeksowych, mogą mieć wyłącznie charakter poprawiający pozycję pracownika, w żadnym zaś wypadku odbierający mu lub ograniczający kodeksowe uprawnienia.

Przedłużenie szkolenia specjalizacyjnego - bezprawne

Do wejścia w życie sierpniowej nowelizacji lekarze odbywający szkolenie specjalizacyjne, korzystający z uprawnień wynikających z rodzicielstwa, zmuszeni byli obligatoryjnie przedłużyć szkolenie o czas umożliwiający odbycie brakujących dyżurów medycznych lub staży kierunkowych. Nowelizacja miała na celu częściowe zlikwidowanie tego obowiązku z zachowaniem jednakże koniczności odbywania dyżurów medycznych w trakcie szkolenia.

Należy przyjąć, że lekarz odbywający szkolenie specjalizacyjne, korzystający z uprawnień wynikających z rodzicielstwa, przewidzianych w Kodeksie Pracy, może nie wydłużać szkolenia specjalizacyjnego o czas niezbędny do odbycia obowiązkowych dyżurów medycznych łącznie do 24 miesięcy nie dłużej jednak niż do 50 proc. czasu trwania szkolenia specjalizacyjnego przewidzianego właściwym dla danego lekarza programem szkolenia.

Szkolenie specjalizacyjne a uprawnienia wynikające z rodzicielstwa 

Przykład: jeżeli szkolenie specjalizacyjne trwa 2 lata, czyli 24 miesiące, to z uprawnienia do nieprzedłużania szkolenia specjalizacyjnego o czas korzystania z uprawnień wynikających z rodzicielstwa,  lekarz, lekarz dentysta  może skorzystać w wymiarze do 12 miesięcy, natomiast jeżeli szkolenie specjalizacyjne trwa 4 lata (48 miesięcy) lub dłużej to wówczas lekarz mogą skorzystać z uprawnienia do nieprzedłużenia szkolenia przez okres do 24 miesięcy.

Nie zmienia to faktu, że lekarz może skorzystać z uprawnień wynikających z rodzicielstwa w pełnym przysługującym wymiarze czasu i pracodawca nie może go w tym okresie zobowiązać do pełnienia dyżurów medycznych, niemniej jednak w takim przypadku pozostały czas ponad 24 miesiące lub 50 proc. czasu trwania szkolenia musi zostać odpracowany po zakończeniu korzystania z uprawnień rodzicielskich.  

Szkolenie specjalizacyjne a uprawnienia wynikające z choroby

Analogicznie kształtuje się sytuacja lekarza, lekarza dentysty w trakcie szkolenia specjalizacyjnego posiadającego orzeczenie lekarskie o czasowej niemożliwości wykonywania niektórych czynności zawodowych w określonych warunkach z przyczyn zdrowotnych.

Pracodawca nie posiada uprawnienia do zobowiązania pracownika do odbywania dyżurów medycznych, a zatem pracy w godzinach nadliczbowych, w tym w porze nocnej, jeżeli brak takiej możliwości po stronie pracownika wynika z orzeczenia lekarskiego.  Zakaz ten trwa tak długo, jak długo nie ustaną przeciwskazania medyczne stwierdzone orzeczeniem. Niemniej lekarz nie jest zobowiązany do wydłużania szkolenia specjalizacyjnego do 24 miesięcy lub 50 proc. czasu trwania szkolenia specjalizacyjnego przewidzianego w programie szkolenia zgodnie z przedstawionym przykładem.

Niewydłużanie czasu pracy w ramach szkolenia specjalizacyjnego 

Reasumując, lekarz, lekarz dentysta odbywający szkolenie specjalizacyjne, który korzysta z uprawnień wynikających z rodzicielstwa lub posiada stosowne orzeczenie lekarskie może w ogóle nie odbywać dyżurów medycznych w okresie korzystania z uprawnień lub obowiązywania orzeczenia, a jego szkolenie specjalizacyjne ulegać będzie przedłużeniu z tego tytułu tylko wówczas, gdy korzysta z takich uprawnień dłużej niż odpowiednio 24 miesiące lub 50 proc. czasu trwania szkolenia specjalizacyjnego zgodnie z przedstawionym przykładem.

Jednocześnie, dostrzegając nieścisłość aktualnego przepisu, Ministerstwo Zdrowia przy najbliższej nowelizacji doprecyzuje brzmienie art. 16i ust. 1d i 1e, zgodnie z przedstawioną powyżej interpretacją.

Interpretacja wydana została w związku z licznymi pytaniami dotyczącymi brzmienia przepisów art. 16i ust. 1d – 1e ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2021 r. poz. 790).